Meteen naar de inhoud

Omgaan met onzekerheid in een VUCA-wereld

De 21e eeuw bevat in haar 22 jaren al tal van gebeurtenissen die een directe impact hebben op onze samenleving. Of het nu gaat om politieke instabiliteit, terrorisme, energiecrisis, klimaatverandering of de oorlog in Oekraïne, de huidige situatie zorgt voor veel zorgen. De wereld waarin we momenteel leven wordt door economisten en experten wel eens een VUCA-wereld genoemd: Volatile (snel veranderend), Uncertain (onzeker), Complex en Ambiguous (dubbelzinnig).

auteur: Ulrich Petré  (30/11/2022)

De meeste mensen voelen zich ongemakkelijk bij de groeiende onzekerheid en onvoorspelbaarheid in de wereld. En het leven in en met onzekerheid heeft impact op je mentale en fysieke gezondheid.

Onderzoek van de Universiteit of Wisconsin-Madison toont aan dat onzekerheid automatische cognitieve processen verstoren.

  • Ten eerste beïnvloedt onzekerheid onze aandacht. Het gevoel van dreiging verslechtert ons concentratievermogen. Wanneer we ons onzeker voelen over de toekomst, neemt twijfel onze geest over, waardoor het moeilijk wordt om aan iets anders te denken. Onze geest is verstrooid en afgeleid.
  • Onzekerheid verhoogt ook de cognitieve belasting. Cognitieve overbelasting maakt het moeilijker om cruciale informatie in gedachten te houden bij het nemen van beslissingen of om creatief te denken.

De zware last van onzekerheid is niet onvermijdelijk. Studies suggereren dat het reageren op onzekerheid arbeidsintensief is, maar metacognitieve strategieën kunnen ons helpen de impact van onzekerheid te verminderen. Hierdoor kan je de controle over je aandacht herwinnen, je cognitieve belasting verminderen en opnieuw helderder denken in tijden van onzekerheid.

De onzekerheidsmatrix

Een interessante strategie die je kan toepassen is de Onzekerheidsmatrix. Deze matrix wordt soms ook de Rumsfeld-Matrix genoemd naar zijn uitvinder Donald Rumsfeld. Hij was Minister van defensie onder George W. Bush (VS). Deze matrix kwam voort uit de reactie van Rumsfeld op vragen over de Irak-oorlog.

Deze matrix bestaat uit vier kwadranten en kan je helpen om beslissingen te nemen in een onzekere situatie. Het kan worden gebruikt om onderscheid te maken tussen verschillende soorten onzekerheden. Deze strategie helpt ook om scenario’s te bedenken voor wat minder begrepen wordt en om gerichte acties te plannen.  Hoe zien de vier kwadranten er uit?

 

de onzekerheidsmatrix

Known Knowns

Known knowns  (Bekende Bekenden) zijn onzekerheden die bij je bekend zijn en waarop je kan plannen.  Als je bijvoorbeeld weet dat een grote kans is dat je baan verdwijnt, dan kan je een plan maken om hiermee om te gaan. Zo kan je beslissen om bij een ander bedrijf te solliciteren of je bij- of om te scholen naar een nieuwe beroep.

Unknown Knowns

Unknown Knowns (Onbekende Bekenden) zijn onzekerheden waarvan je je niet bewust bent, maar die je wel onbewust begrijpt. Deze kunnen leiden tot vooroordelen of aannames in jouw beslissingen. Je neemt een besluit op basis van ‘buikgevoel’ en aangeleerde automatismen. Als Nederlands bijvoorbeeld je moedertaal is, ben je je misschien niet eens bewust van alle grammatica-regels. Je hebt ze geleerd toen je jong was en weet gewoon hoe je ze correct moet gebruiken. Je bent dus ook niet bewust van welke uitdagingen dat met zich mee brengt voor iemand die Nederlands probeert te spreken.

Known Unknowns

Known Unknowns (Bekende Onbekenden) zijn onzekerheden waarvan we weten dat ze bestaan, maar waarvan we niet genoeg kennis hebben om een plan te maken.  Misschien wil je zelfstandige worden en ben je je bewust van de onzekerheden die hierbij gepaard gaan, maar je kunt geen stappenplan maken van wat je moet doen omdat je nog niet alle informatie hebt.

Unknown Unknowns

Unknown Unknowns (Onbekende Onbekenden) zijn onzekerheden waar we geen weet van hebben.  Het is complex en je kan niet de juiste inschattingen doen.  Zo kan er bijvoorbeeld een nieuwe digitale technologie ontwikkeld worden die je job overbodig maakt.  Dit zijn onzekerheden die voortkomen uit onverwachte situaties. Je kan ze niet plannen of acties ondernemen om ze te voorkomen.  Een zeer recent voorbeeld van dergelijke onzekerheid is Covid-19.  

Als je eenmaal weet met wat voor soort onzekerheid je te maken heb, kan je mogelijke oplossingen bedenken. Zo kan je bij een Known-Known een plan maken op basis van de feitelijke gegevens. Bij een Known-Unknown kan je gaan experimenteren om bepaalde lacunes te dichten. En bij een Unknown-Known kan je je vooroordelen gaan onderzoeken en ze mogelijks vervangen door feitelijke gegevens. De moeilijkste zijn de Unknown-Unknowns. Het enige wat je kunt doen is weten dat dergelijke onzekerheden zullen optreden. Op het moment dat ze zich voordoen veranderen ze van kwadrant en is het kwestie van snel schakelen.

Wil je meer weten over hoe je efficient en effectief kan leren?

Op zoek naar een lezing, inspiratiesessie of content over digitalisering, leergoesting of cybersecurity? Contacteer me vrijblijvend op ulrich@puvacoaching.be of 0496 47 81 58.

Kerkeveld 18

2230 Herselt (België)

BE 0765.493.415

Animated gif PUVA

+32 496 47 81 58

info@puvacoaching.be